Σε απάντηση και συμπλήρωση του άρ8ρου για τις παρεμβάσεις στα θέατρα...

Πιστεύουμε πως αυτό το άρθρο της καθηγήτριας του Παντείου που δημοσιεύθηκε στα "ΝΕΑ" δίνει μία πολύ καλή απάντηση στα όσα εκτέθηκαν σε προηγούμενα άρθρα και κυρίως οι "υπογραμμισμένες" φράσεις αναδεικνύουν επακριβώς τον προβληματισμό μας ως σπουδαστών δραματικών σχολών:

[ ΓΝΩΜΗ ] Το δικαίωμα να είμαι απολίτιστη
Της Φωτεινής Τσαλίκογλου ftsalic@panteion.gr
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: 29 Δεκεμβρίου 2008

Δυσκολεύομαι να θεωρήσω «απολίτιστη» και βάρβαρη την εισβολή στα θέατρα. Ίσως ανήκω σε αυτούς τους ενοχικούς μεσήλικες που επιμένουν να «αφουγκράζονται τα μηνύματα της ανομίας, τα οποία τάχα περιέχουν περισπούδαστες και τολμηρές απόψεις για τα προβλήματα του τόπου» (sic). Δυσκολεύομαι να θεωρήσω ότι οι παρεμβάσεις στην πρεμιέρα της Νέας Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, καθώς και άλλες αντίστοιχες, αποτελούν επίθεση στην «ουσία της ίδιας της δημοκρατίας με την επίθεση στην καρδιά της, που είναι η ελευθερία της σκέψης, του λόγου και της έκφρασης, που αντιπροσωπεύει η τέχνη». Όπως δυσκολεύομαι να θεωρήσω ότι ένα πανό στην Ακρόπολη μαγαρίζει το εθνικό μας σύμβολο. Δυσκολεύομαι να θεωρήσω ότι βλακώδεις και ευτελείς εκφράσεις όπως είναι το «σκατά στους κουλτουριάρηδες» θα οδηγήσει στο κάψιμο βιβλίων. Αυτή η αυτοεκπληρούμενη προφητεία δεν νομίζω να αντιστοιχεί σε κάτι παραπάνω από μια εισαγγελική τρομοκρατία. Ίσως ανήκω στους απολίτιστους. Δυσκολεύομαι να πεισθώ ότι η ελευθερία της σκέψης και η ουσία της τέχνης είναι αγαθά τόσο εύθραυστα και λεπτεπίλεπτα, ώστε να κινδυνεύουν από τέτοιου είδους παρεμβάσεις. Από τα βάθη των αιώνων η τέχνη δεν έπαψε να είναι το «σφυρί που θρυμματίζει την παγωμένη μέσα μας θάλασσα». Δεν έπαψε να τροφοδοτείται από την εγρήγορση ακόμα κι αν αυτή οδηγεί στην εξέγερση, από την αντίθεση με το άδικο, ακόμα κι αν αυτή η αντίθεση δεν παίρνει τις τακτοποιημένες «ευπρεπείς» μορφές που ίσως θα θέλαμε. Υπάρχουν ιστορικές στιγμές, όπου το τι συμβαίνει στη θεατρική σκηνή δεν μπορεί να μένει αποκομμένο από το τι συμβαίνει εκεί στην έξω «σκηνή». Έχω την αίσθηση ότι στην Ελλάδα της αιμορραγούσας νομιμότητας, που επιπλέον έζησε τη δολοφονία ενός δεκαπεντάχρονου και εν συνεχεία τις αλλεπάλληλες δολοφονίες της μνήμης του, ζούμε μια τέτοια στιγμή.

Οι θεατές έσπευσαν αυθόρμητα να χειροκροτήσουν τους εισβολείς στα θέατρα. Κατά τεκμήριο αυτοί δεν είναι εκείνοι που συνωθούνται στα γήπεδα και στα μπουζουκτζίδικα. Απολίτιστοι κι αυτοί; Απολίτιστοι και όσοι ηθοποιοί, που μοχθούν για την τέχνη τους, συνυπέγραψαν το κείμενο διαμαρτυρίας; Αν είναι έτσι, τότε θα διεκδικήσω την ιδιότητα του απολίτιστου. Δεν θα είμαι μόνη μου. Εκτός από τα «επαναστατημένα παιδιά» και τους «ενοχικούς ενήλικες» θα έχω συντροφιά τον Νorbert Εliaς, που στο έργο του «Η εξέλιξη του πολιτισμού» μιλώντας για την καταγωγή της έννοιας του πολιτισμένου στη δύση θεωρούσε ότι υπάρχει κάτι το βάρβαρο στην ανακήρυξη του «άλλου» σε «απολίτιστο», όπως ακριβώς υπάρχει κάτι το μη πολιτισμένου στην αναγόρευση του όμοιού σου σε πολιτισμένο. Αυτά για την ώρα. Η ψυχολογία μάς διδάσκει ότι οι χαρακτηρισμοί φυλακίζουν τον άλλον και τον καθηλώνουν σε αμετακίνητες ταυτότητες. Αν ορίσω κάτι σαν πραγματικό γίνεται πραγματικό στις συνέπειές του. Τα διαχωριστικά τείχη «νομοταγείς» και «πολιτισμένοι» από εδώ «βάρβαροι» και «απολίτιστοι» από εκεί δεν ωφέλησαν ποτέ, πάντως όχι την ανεύρεση μιας εξόδου από τα διαφαινόμενα αδιέξοδα. Τελειώνω με τον Πίντερ που μετά τον θάνατό του επιμένει να μας δωρίζει, όπως μόνο η τέχνη μπορεί να κάνει, αναπάντεχους «ανευλαβείς» συνειρμούς. Είναι οι στίχοι από το ποίημά του «Θάνατος» και τα λόγια με τα οποία τελείωσε το κείμενό του κατά την απονομή του βραβείου Νόμπελ που έγινε δίχως την παρουσία του.

Δήλωσες νεκρό το νεκρό σώμα;

Πόσο καλά ήξερες το νεκρό σώμα;

Πώς ήξερες ότι το νεκρό σώμα ήταν νεκρό;

Έκλεισες και τα δυο του μάτια;

Έθαψες το σώμα;

Το παράτησες;

Φίλησες το νεκρό σώμα

Όταν κοιτάμε σε έναν καθρέφτη νομίζουμε ότι η αντανάκλασή μας είναι ακριβής. Αλλά αν μετακινηθούμε κατά ένα χιλιοστό η εικόνα αλλάζει. Ουσιαστικά κοιτάμε μια ατελείωτη σειρά αντικατοπτρισμών. Όμως, κάποιες φορές ο συγγραφέας οφείλει να σπάσει τον καθρέφτη- γιατί η αλήθεια μάς κοιτά στα μάτια από την άλλη πλευρά αυτού του καθρέφτη. Πιστεύω ότι παρά τα τεράστια, υπαρκτά εμπόδια, υψίστης σημασίας υποχρέωση που μας αφορά όλους, εμάς τους πολίτες, είναι να έχουμε ατρόμητη, απαρέγκλιτη, άγρια πνευματική αποφασιστικότητα για να ορίσουμε την πραγματική αλήθεια της ζωής μας και της κοινωνίας μας. Είναι επιτακτική ανάγκη. Εάν μια τέτοια στάση δεν ενσωματωθεί στο πολιτικό μας όραμα, δεν έχουμε καμία ελπίδα να αποκαταστήσουμε ό,τι σχεδόν έχουμε χάσει: την ανθρώπινη αξιοπρέπεια».

H Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.